Trends en ontwikkelingen

Het jaar 2024 kenmerkte zich wederom door diverse ontwikkelingen die impact hebben op de maatschappij en op het werk van Nederlandse Loterij. Zo is de maatschappelijke discussie over (online) kansspelen nóg prominenter geworden en blijven (online) kansspelen een actueel thema in de politiek, media en verslavingszorg. Deze ontwikkelingen bieden uitdagingen én kansen. Het is voor ons belangrijk dat we goed zicht houden en anticiperen op koersbepalende trends en ontwikkelingen op zowel de korte als lange termijn. In dit hoofdstuk gaan we in op actuele ontwikkelingen in wet- en regelgeving, hoe wij hieraan bijdragen en hoe wij als organisatie anticiperen op de toekomst. 

Ontwikkelingen in wet- en regelgeving 

De (online) kansspelmarkt blijft zich voortdurend ontwikkelen, met name op het gebied van wet- en regelgeving. Voor onze organisatie is het essentieel om deze veranderingen nauwlettend te volgen, de mogelijke impact te analyseren en hierop tijdig te anticiperen.

Nederlandse Loterij is voorstander van wet- en regelgeving die ten goede komt aan een betere bescherming van spelers. Daarbij is het wel van belang om in de gaten te houden dat door toename aan regels spelers niet uitwijken naar illegale aanbieders. Dat zou een averechts effect kunnen hebben op de bescherming van spelers, omdat spelers dan uit het zicht raken. Daarbij geldt dat het bijdraagt aan de bescherming van spelers als open normen waar mogelijk worden ingevuld, zodat het voor partijen in de markt duidelijk is hoe nieuwe wet- en regelgeving toegepast moet worden. Nederlandse Loterij vindt het positief dat de Kansspelautoriteit in dat kader nadere toelichting geeft, bijvoorbeeld middels ‘vraag en antwoord’, waarmee aanbieders worden geholpen om soms complexe regelgeving op een juiste manier te implementeren.  

Verhoging kansspelbelasting 

Als gevolg van een aangenomen motie is de kansspelbelasting per 1 januari 2024 met 1 procentpunt verhoogd naar 30,5 procent. In mei is in het hoofdlijnenakkoord een aanzienlijke verhoging van de kansspelbelasting aangekondigd van 7,3 procentpunt. Deze aankondiging zorgde voor de nodige onrust, onder andere in de sportsector die hier publiekelijk tegen heeft geageerd. In september bleek dat de verhoging in twee stappen wordt ingevoerd: van 30,5 procent naar 34,2 procent per 1 januari 2025 en naar 37,8 procent per 1 januari 2026.

Voor loterijspellen waar nettoprijzen worden gecommuniceerd (zoals Staatsloterij) heeft de verhoging van de kansspelbelasting substantieel impact op het verdienvermogen en daarmee op de afdracht aan het maatschappelijk middenveld: Nederlandse Loterij draagt voor prijzen boven de € 449 de kansspelbelasting af namens de speler, waarmee het onderdeel is van het prijzengeld. Voor de online kansspelmarkt betekent het dat er nog meer druk op komt te staan en de verwachting is dat de kanalisatiegraad verder gaat dalen. Enerzijds doordat legale aanbieders de markt verlaten en anderzijds doordat de hogere belastingdruk ervoor zorgt dat we moeilijker kunnen concurreren met illegale aanbieders op de aantrekkelijkheid van het product.

Nederlandse Loterij ziet grote gevolgen voor de uitvoering van het kansspelbeleid, de afdrachten aan sport en goede doelen en kanalisatie naar het legale aanbod en is daarom tegen deze verhoging.  

Wet Kansspelen op afstand (Wet Koa)

Op 21 april 2021 is de Wet Koa in werking getreden, die online kansspelen in Nederland reguleert. In opdracht van het ministerie van Justitie & Veiligheid is de Wet Koa in 2024 door onafhankelijk onderzoeksbureau Dialogic geëvalueerd. Voor deze evaluatie is Nederlandse Loterij geïnterviewd door het onderzoeksbureau. Het evaluatierapport laat zien dat er in de invulling van de doelstellingen onder de Wet Koa verbeteringen nodig zijn. Aanbieders van online kansspelen hebben een verantwoordelijkheid om speelgedrag te monitoren en om in te grijpen bij buitensporig gokken. Het evaluatierapport bevat goede aanknopingspunten om hier verbetering in aan te brengen en spelers zo nog beter te beschermen. Bijvoorbeeld ten aanzien van het concretiseren van open normen, overkoepelende functionaliteiten (waaronder overkoepelende speellimieten) en samenwerking met verslavingszorg. Ook met betrekking tot een betrouwbaar en controleerbaar aanbod zijn nog verbeteringen mogelijk. Hierbij kan gedacht worden aan het breder beschikbaar maken van data van de controledatabank (CDB). De wet Koa verplicht aanbieders van kansspelen op afstand om nagenoeg real time speelgegevens vast te leggen. Deze gegevens moet de aanbieder plaatsen op een afgescheiden computersysteem: de CDB. Tot slot is goed dat in het rapport ook aandacht wordt besteed aan illegale aanbieders van online kansspelen en het belang om dit aan te kunnen pakken. Illegale aanbieders kennen geen zorgplicht en laten spelen zonder grenzen aan geld en tijd. Dit knelt des te meer nu het aantal spelers dat onbeschermd speelt fors groeit. Aan illegaal aanbod moet daarom paal en perk worden gesteld. Dat kan bijvoorbeeld door de partijen die advertenties van illegale aanbieders laten zien aan te pakken en aanvullende bevoegdheden voor de KSA te creëren zodat sites van illegale aanbieders sneller 'op zwart' kunnen worden gezet. Hoewel het een generiek rapport is dat geen onderscheid maakt tussen inspanningen van de verschillende aanbieders, is het waardevol dat het rapport kan bijdragen aan het zetten van verdere stappen. 

Regeling Speellimieten en bewuster speelgedrag voor online kansspelen

Op 1 oktober 2024 is de ‘Regeling Speellimieten en bewuster speelgedrag’ in werking getreden, met als doel spelers van online kansspelen beter te beschermen. Deze regelgeving stelt onder andere een verplichte netto stortingslimiet in van € 300 per kalendermaand voor jongvolwassenen (18 tot en met 23 jaar) en € 700 voor spelers van 24 jaar en ouder. De speler kan dit bedrag zelf naar beneden bijstellen indien gewenst. Deze grens mag volgens de regelgeving verhoogd worden, mits een speler kan aantonen dat hij zich dit financieel kan veroorloven. TOTO Sport en TOTO Casino hebben ervoor gekozen dit bij jongvolwassenen niet toe te staan: zij kunnen dit stortingslimiet niet ophogen en altijd maximaal netto € 300 storten in een maand.

Wijziging in tabaks- en rookwarenwet

Nederlandse Loterij verkoopt veel loten en sportweddenschappen via verkooppunten in winkels, zoals de servicebalies van supermarkten. Vanwege een wijziging in de tabaks- en rookwarenwet is het sinds 1 juli 2024 verboden om tabak en aanverwante producten te verkopen in supermarkten en horeca. Dit zorgt ervoor dat supermarkten zoeken naar manieren om servicebalies anders in te richten of ze halen ze zelfs weg uit de winkel. Ook worden servicecounters op zelfscanpleinen ingericht. Hierdoor zijn onze producten minder zichtbaar of worden onze producten zelfs niet meer aangeboden. Het aantal verkooppunten is afgelopen jaar van 5.702 afgenomen naar 5.095. We werken aan innovatieve oplossingen voor een betere zichtbaarheid en verkrijgbaarheid van onze producten voor de consument.  

Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) 

De Corporate Sustainability Reporting Directive verplicht organisaties om transparant te rapporteren over hun impact op mens, milieu en maatschappij. Voor (grote) Europese beursgenoteerde ondernemingen is deze rapportagerichtlijn van kracht vanaf boekjaar 2024. De Europese Commissie heeft een voorstel gedaan tot vereenvoudiging van de richtlijnen, waardoor het nog onbekend is of de CSRD vanaf boekjaar 2025 ook op Nederlandse Loterij van toepassing is. 

Om aan de mogelijk nieuwe eisen van de CSRD te voldoen, heeft Nederlandse Loterij een strategisch programma opgezet dat stapsgewijs toewerkt naar naleving van de (rapportage)richtlijn. Het strategisch programma is niet alleen gericht op compliance, maar ook op het ondersteunen van een structurele verankering van duurzaamheid binnen onze bedrijfsvoering. Lees meer over hoe Nederlandse Loterij zich in 2024 heeft voorbereid in ‘Wat onze stakeholders belangrijk vinden’.

Binnen dit programma is een roadmap ontwikkeld die richting geeft aan de implementatie. Een van de eerste stappen was het uitvoeren van een dubbele materialiteitsanalyse (DMA), waarmee de belangrijkste ESG-thema’s voor onze organisatie in kaart zijn gebracht. Daarnaast hebben we een readiness-assessment uitgevoerd om te bepalen welke aanpassingen nodig zijn in onze processen en systemen. Het programma richt zich ook op het opstellen van een helder raamwerk voor rapportage, de inrichting van interne verantwoordelijkheden en de ontwikkeling van dataverzameling- en analysesystemen.  

We vinden het belangrijk om transparant te zijn over de impact die we hebben op mens en milieu met onze producten en de initiatieven die we ondernemen om een positieve impact te creëren. Zo streven we ernaar een belangrijke maatschappelijke partner te zijn op het domein van sport en bewegen. Daarom vinden we het belangrijk dat we spelers zo goed mogelijk beschermen en een aantrekkelijke, veilige en verantwoorde spelomgeving bieden. Tegelijkertijd nemen we onze verantwoordelijkheid in het voorkomen van witwassen, zodat ons spelaanbod niet wordt misbruikt voor illegale praktijken. Op deze manier dragen we bij aan de S van Social binnen ESG (Environmental, Social & Governance) en versterken we onze rol als betrouwbare en maatschappelijk verantwoorde organisatie.

Hoe wij bijdragen aan nieuwe wet- en regelgeving

Wanneer nieuwe wet- en regelgeving in ontwikkeling is, leveren wij graag onze bijdrage door bijvoorbeeld deel te nemen aan consultaties of mee te werken aan informatieverzoeken. Deze betrokkenheid stelt ons in staat om vanuit onze unieke expertise als kansspelaanbieder waardevolle inzichten te delen. Denk aan de praktische uitvoerbaarheid van voorgestelde regels binnen een organisatie. Zo dragen wij bij aan een zorgvuldig en werkbaar wet- en regelgevingskader.

Consultaties

In het afgelopen jaar hebben we onder andere actief deelgenomen aan de consultaties over de Beleidsregel verantwoord spelen en de Regeling speellimieten en bewuster speelgedrag. Door onze input leveren we een constructieve bijdrage aan het verbeteren van het speelveld, waarbij we zowel oog hebben voor verantwoord spelen als voor een haalbare implementatie in de praktijk. Ook via de branchevereniging VNLOK (Vergunde Nederlandse Online Kansspelaanbieders) het meldpunt 'Vals Spel' ingericht, waar meldingen over illegale kansspelaanbod kunnen worden gedaan. Trends in meldingen over illegaal aanbod worden met de Kansspelautoriteit gedeeld.   

Informatievorderingen Kansspelautoriteit 

In 2024 hebben we de Kansspelautoriteit op hun verzoek diverse malen voorzien van informatie. Zo vroeg de Kansspelautoriteit bijvoorbeeld aan aanbieders van online kansspelen om informatie te verstrekken over sponsorovereenkomsten in het kader van het verbod op ongerichte reclame en om informatie over de invulling van de Beleidsregel verantwoord spelen 2024 en de Regeling speellimieten en bewuster speelgedrag. Ook ontvingen we een informatievordering over merk-, domein- en applicatienamen, een informatievordering die toezag op deelname aan loterijen door minderjarigen en een informatieverzoek over de implementatie van speellimieten. Dit zijn sectorbrede informatievorderingen van de Kansspelautoriteit. Mogelijk komt de Kansspelautoriteit naar aanleiding van de opgehaalde informatie met aanvullende beleidsregels en/of advies.  

Beleidsadvisering

De medewerkers van Nederlandse Loterij die betrokken zijn bij beleidsadvisering zijn ingeschreven als lid van de Beroepsvereniging voor Public Affairs en handelen conform de gedragscode en onder het toezicht van deze organisatie. Deze medewerkers volgen bovendien de leergang Public Affairs aan de Universiteit Leiden, waarin aandacht is voor de kennis en vaardigheden en de noodzakelijke integriteit die onlosmakelijk verbonden is met beleidsadvisering. Zo ontstaat een gemeenschappelijke 'body of knowledge' die betrekking heeft op de praktijk van beleidsadvisering. Omdat kansspelen een verantwoordelijkheid voor de nationale wetgever is (en kansspelbeleid niet Europees is geharmoniseerd), staan medewerkers van Nederlandse Loterij, die zich bezighouden met beleidsadvisering niet ingeschreven in Europese lobbyregisters.  

Een toekomstbestendige organisatie 

Door tijdig te anticiperen op alle ontwikkelingen zorgen we ervoor dat onze organisatie en producten ook in de toekomst blijven aansluiten bij de behoeften van de veranderende markt.

Toekomstopties Nederlandse Loterij 

Het kabinet heeft in 2023 het aandeelhouderschap van de Staat in Nederlandse Loterij geëvalueerd en diverse toekomstopties verkend. Er is onder andere onderzocht of het publieke aandeelhouderschap in Nederlandse Loterij en staatsdeelneming nog steeds het juiste instrument is om een bijdrage te leveren aan de borging van publieke belangen. Uit de evaluatie kwam naar voren dat wet- en regelgeving mogelijkheden biedt om publieke belangen te borgen, zoals het beschermen van consumenten, het voorkomen van kansspelverslaving en het tegengaan van aan kansspel gerelateerde criminaliteit en fraude.  

Vervolgens is een verkenning gedaan naar de impact van diverse toekomstopties voor Nederlandse Loterij met daarbij de borging van de publieke belangen en de juridische houdbaarheid als belangrijke randvoorwaarden. Mogelijke toekomstopties zijn gehele of gedeeltelijke verzelfstandiging van Nederlandse Loterij of behoud van het aandeelhouderschap door de Staat. Nederlandse Loterij staat positief tegenover verzelfstandiging, ervan uitgaande dat dit zorgvuldig gebeurt en met oog voor de continuïteit van de onderneming, een gezonde ontwikkeling van de afdracht en onze maatschappelijke taak om consumenten te beschermen, kansspelverslaving te voorkomen en fraude en criminaliteit tegen te gaan. Daarbij past in onze ogen één toekomstvariant: integrale verzelfstandiging, waarbij Nederlandse Loterij als geheel wordt verkocht.  

Begin 2024 is in de vaste commissie voor Financiën tijdens het commissiedebat Staatsdeelnemingen gedebatteerd over de verkenning en de opvolging van de aanbevelingen uit het rapport. Toenmalig staatssecretaris Van Rij gaf aan twee resterende toekomstopties te zien: integrale verzelfstandiging of handhaving van de status quo. Gezien de demissionaire status van het toenmalige kabinet liet de staatssecretaris een keuze uit de opties aan een volgend kabinet. Eind 2024 is door staatssecretaris Fiscaliteit, Belastingdienst en Douane Van Oostenbruggen in een commissie- en tweeminutendebat Staatsdeelnemingen aangegeven dat het kabinet de Tweede Kamer voor de zomer van 2025 zal informeren over de verdere vervolgstappen in eventuele verzelfstandiging van Nederlandse Loterij.  

Internationale inzichten 

Alhoewel Nederlandse Loterij alleen in Nederland actief is, is het ook belangrijk om naar het buitenland te kijken en te leren van inzichten uit andere landen. Nederlandse Loterij was in het najaar van 2024 host van het European Lotteries Innovation Seminar. Namens de verschillende Europese loterijen kwamen meer dan honderd managers vanuit strategie en innovatie bijeen om inspirerende cases te presenteren en inzichten te delen. De drie besproken thema's waren innovatie kansspelen om relevant te blijven in veranderende markt, gebruik van AI binnen innovaties en hoe verschillende loterijen de innovatiekracht van start-ups gebruiken.

Inzet van Artificial Intelligence

Artificial Intelligence (AI), ofwel kunstmatige intelligentie, verandert de wereld in hoog tempo en biedt ongekende mogelijkheden voor bedrijven en organisaties. Door processen te automatiseren en grote hoeveelheden data te analyseren, maakt AI het mogelijk om efficiënter en innovatiever te werken. Om onze klanten optimaal te ondersteunen en bij te blijven in deze ontwikkelingen, zet Nederlandse Loterij AI in op een manier die nauwkeurig en betrouwbaar is, met de mens altijd aan het roer. 

AI ondersteunt ons werkproces, maar belangrijke beslissingen worden door experts zelf genomen, met ruimte om terug te schakelen naar handmatige processen wanneer nodig. We waarborgen privacy en databescherming strikt en zorgen dat onze AI-systemen voldoen aan relevante wetgeving en normen, zoals de Verordening Kunstmatige Intelligentie (AI Act). Nederlandse Loterij kiest voor toepassingen die niet alleen effectief zijn, maar ook energie-efficiënt. 

Innovatie

Bij Nederlandse Loterij geloven we dat innovatie draait om blijven experimenteren: probeer, leer, pas aan en herhaal. Deze aanpak vormt de kern van ons Ondernemerslab, waar we voortdurend op zoek zijn naar nieuwe manieren om waarde te creëren en toekomstig verdienvermogen te ontwikkelen. Het doel is om onze organisatie voor te bereiden op een dynamische en veranderende markt. 

Innovatie bij Nederlandse Loterij kent twee richtingen. Enerzijds ontwikkelen we initiatieven binnen onze eigen organisatie, en anderzijds kijken we naar kansen in de wereld om ons heen. Dit doen we bijvoorbeeld door samenwerkingen aan te gaan met start-ups en scale-ups, die met hun frisse perspectieven en vernieuwende ideeën een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan onze innovatiekracht. Met deze combinatie van interne en externe innovatie bouwen we stap voor stap aan een toekomstbestendige Nederlandse Loterij. 

In 2024 ging dat van grote spelaanpassingen bij Miljoenenspel, tot kleinere initiatieven waar we met een scale-upmethode (schaalvergroting) aan werkten. De Krasloten Scanner is hiervan een voorbeeld: deze tool begon als een manier om te checken of er een prijs op een Kraslot was gevallen maar groeit inmiddels uit tot een platform waar we in contact komen met onze Krasloten-speler. Ook de white-label-shop is een innovatie, die het makkelijk maakt voor retailers om onze producten ook digitaal aan te bieden. Venki.nl is het crowdfunding platform voor het maken van impact. Bij elk van deze initiatieven leren we continu hoe nieuwe invalshoeken te gebruiken en het product verder te verbeteren.  

Start-ups en scale-ups 

We werken graag samen met ondernemers en bedrijven die in de voorhoede van technologische ontwikkelingen en nieuwe marktkansen opereren. Start-ups brengen frisse perspectieven en creatieve oplossingen. In 2024 hebben we mooie stappen gezet in onze samenwerkingen met start-ups. Bijvoorbeeld door onze deur voor start-ups open te zetten via het Innovatielab van Nederlandse Loterij. Hier delen we specifieke uitdagingen en hebben we vraagstukken op specifieke gebieden zoals verantwoord en veilig speelgedrag en de toekomst van retail voor de kansspelmarkt. We nodigen ondernemers uit om hun start-ups en goede ideeën te pitchen met kans op samenwerking. En door de Sports Innovation League in het leven te roepen.